انواع دماسنج + کاربرد مدل های مختلف دماسنج

دماسنج چیست؟

دماسنج همان‌طور که از نامش برمی‌آید ابزاری تخصصی برای اندازه‌گیری دمای محیط و اجسام است که کاربردهای متنوعی دارد. انواع دماسنج با ساختار مختلف بسته به محیطی که در آن استفاده می شوند ویژگی های ساختاری متفاوتی برای اندازه گیری دما و حرارت دارند. دماسنج‌ها بسته به نوع کاربرد در انواع مختلف خانگی، پزشکی، صنعتی ساخته می شوند که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا می‌شوید. این روزها انواع دماسنج ها اندازه‌گیری دمای هر محیط یا ماده ای را بدون درصد خطا به ‌سادگی برای ما فراهم کرده اند. این ابزار کارآمد به ‌طور گسترده در پروژه‌های مختلف تحقیقاتی استفاده می‌شود. با توجه به متریال کاربردی و برای هر شرایط محیطی نوع خاصی از آنها طراحی ‌شده است.

 

 انواع دما سنج

به طور کلی دماسنج ها در چند نمونه زیر دسته بندی می شوند:

1. دماسنج جیوه ای
2. دماسنج دیجیتالی
3. دماسنج الکلی
4. ترموکوپل
5. دماسنج لیزری

 

انواع دماسنج و کاربرد آنها

دماسنج یک استوانه باریک مدرج است که بر مبنای واحدهای درجه‌بندی‌شده روی سطح آن می‌توان دما را سنجید. رایج‌ترین دماسنج‌های مصرفی انواع دماسنج دیجیتالی، الکلی و جیوه‌ای هستند که بر اساس منبسط یا منقبض شدن ماده درون مخزن شان که الکل یا جیوه است، عمل می‌کنند. سنجش دما به کمک دماسنج‌های جیوه‌ای و الکلی و دیجیتالی در شرایطی امکان‌پذیر است که دمای محیط یا ماده بالاتر از نقطه انجماد مایع داخل مخزن دماسنج یا کمتر از نقطه جوش آن باشد.

دماسنج‌های الکلی تنها امکان سنجش دما بین ۰ تا ۱۰۰ درجه را دارند و برای مشخص کردن دماهای بالاتر نیاز به انواع دیگری از دماسنج‌های حرفه‌ای مانند آذرسنج یا دماسنج‌های ترموکوپل داریم.

 

 انواع دماسنج جیوه‌ای

دماسنج جیوه‌ای که مرسوم‌ترین در انواع دماسنج است، شامل لوله باریک شیشه‌ای است که یک سمت آن مسدود بوده و طرف دیگر آن به مخزنی پر از جیوه وصل است. این لوله کاملاً با خلأ پر شده ‌است و به‌ محض گرم یا سرد شدن مخزن جیوه‌ای دماسنج، جیوه دچار انقباض و انبساط شده و سطح آن درون لوله بالا و پایین می‌رود. در نتیجه با توجه به عدد مرتبط با سطح جیوه درون لوله، می‌توان دمای هوا را تشخیص داد.

 

یکی از متداول‌ترین انواع دماسنج‌ جیوه‌ای دماسنج پزشکی است که کاربردهای مهم و گسترده‌ای دارد. دماسنج جیوه‌ای پرکاربردترین نوع دماسنج‌ها در دنیاست. این دماسنج نمونه‌های مختلفی دارد که بسته به نوع کاربرد به شکل‌های گوناگون درآمده‌اند. پرمصرف‌ترین انواع این دماسنج‌ها شامل موارد زیر است:

 

•  دماسنج جیوه‌ای تب سنج

این مدل از انواع دماسنج همان‌طور که مشخص است برای اندازه‌گیری میزان تب بیماران کاربرد دارد که در ۲ نوع مختلف ساخته ‌شده است.

 

• • دماسنج‌های دهانی، مقعدی کودک:

این نمونه‌ها یکبارمصرف بوده و برای یک‌بار اندازه‌گیری تب کاربرد دارد.

 

• دماسنج پایه جیوه ای:

برای تعیین تغییرات محدود دمایی در بدن کاربرد دارد.

 

•  دماسنج اتاق:

این دماسنج اغلب برای اندازه‌گیری دمای محیط‌های بسته مانند اتاق استفاده می‌شود. البته برای تعیین دمای محیط‌های باز هم می‌توان آن را به کار گرفت.

 

•  دماسنج آزمایشگاهی:

این انواع دماسنج برای اندازه‌گیری دما در ترکیبات و واکنش‌های شیمیایی که دما عامل تعیین‌کننده‌ای در کیفیت مواد در واکنش است استفاده می‌شوند.

 

 دماسنج دیجیتالی

دماسنج وسیله‌ای بسیار پرکاربرد در صنایع و مشاغل مختلف برای اندازه‌گیری دما بر مبنای واحدهای مختلف سنجش است. یکی از انواع دماسنج‌ جدید نوع دیجیتالی است که به شکل ترمومتر کارایی دارد و دمای لحظه‌ای را ثبت می‌کند. سرعت اندازه‌گیری نوسانات دمایی در این نوع دماسنج بسیار خوب است. برای کار کردن با این دماسنج تنها لازم است سنسور انتهایی آن را در تماس با بدن قرار دهید. دماسنج‌های دیجیتالی نسل جدیدی از دماسنج‌های محیطی هستند که امکانات گسترده‌تری نسبت ‌به انواع جیوه ای دارند. به‌ همین دلیل قیمت آن‌ها در مقایسه با انواع به معمولی بالاتر است. در این دماسنج‌ها سنسوری تعبیه ‌شده که به محض قرار گرفتن در محیط خاص یا تماس با جسم مشخص دما را روی صفحه نمایشگر نشان می‌دهد.

 

 

انواع دماسنج دیجیتالی

• رطوبت‌سنج و دماسنج دیجیتالی:

مدلی از دماسنج‌های دیجیتالی طراحی‌شده که علاوه ‌بر تشخیص دقیق دما میزان رطوبت محیط را نیز نشان می‌دهد.

 

• دماسنج‌ دیجیتال پزشکی

دماسنج‌های دیجیتالی گونه ای از انواع دماسنج در رده دماسنج‌های پزشکی هستند که به کمک سنسورهای حرارتی دمای بدن را تشخیص می‌دهند. از این ابزار می‌توان برای اندازه‌گیری دمای زیر بغل، دهان یا مقعد استفاده کرد. مزیت اصلی این نوع دماسنج قابلیت ارزیابی دما در حدود یک دقیقه یا کمتر است که در نهایت دمای دقیقی به شما ارائه می‌دهد.

 

• دماسنج دیجیتالی گوش:

این مدل تخصصی از دماسنج‌های تیمپانیک بواسطه مجهز بودن به فناوری اشعه مادون‌قرمز قابلیت سنجش درجه‌حرارت مجرای گوش را دارد.

 

• دماسنج تمپورال:

این نوع دماسنج‌ها با به‌کارگیری سنسورهای مادون‌قرمز درجه حرارت شریان تمپورال سطحی را اندازه‌گیری می‌کند. شریان تمپورال زیرشاخه‌ای از شریان کاروتید محسوب می‌شود. به‌ همین دلیل از این نوع دماسنج گاهی به عنوان دماسنج مادون‌قرمز غیر تماسی یاد می‌شود.

 

• دماسنج‌ پیشانی:

این مدل خاص در انواع دماسنج که نیاز به تماس فیزیکی ندارد، به ‌راحتی در مکان‌های عمومی مانند فروشگاه‌ها و فرودگاه‌ها و استادیوم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

•  دماسنج پستانک:

این نوع دماسنج در مواقعی کاربرد دارد که کودک از پستانک استفاده می‌کند. در این شرایط ساده‌ترین روش برای ثبت دمای تقریبی این ابزار کاربردی است. اغلب متخصصان و پزشکان هنوز هم دماسنج‌های مقعدی را استانداردترین نوع دماسنج برای کودکان و نوزادان می‌دانند. با این‌ حال انواع دهانی و پیشانی هم در این گروه سنی بسیار پرکاربرد هستند.

 

به ‌طور کلی دماسنج‌های دیجیتالی در عصر حاضر محبوب‌ترین ابزاری هستند که به‌ راحتی برای حرارت سنجی از طریق دهان و زیر بغل استفاده می‌شوند. از سوی دیگر دماسنج‌های غیر تماسی پیشانی به دلیل بهداشتی بودن برای استفاده در محیط‌های اجتماعی گزینه ارجح هستند.

 

ترمومتر پزشکی

ترمومتر پزشکی مدلی از انواع دماسنج است که در واقع برای اندازه گیری گرما و حرارت بدن طراحی شده است. با توجه به اینکه دمای نرمال و متعادل بدن 37 درجه سانتی گراد است، ترمومترهای پزشکی دمایی بین 33 تا 42 درجه را می سنجند. در ضمن برای اینکه با قطع ارتباط دماسنج از بدن، بلافاصله دمای جیوه عوض نشود، خمیدگی خاصی در انتهای لوله ترمومتر تعبیه شده که در هر بار استفاده باید شدیدا دستگاه را تکان داد. با این کار جیوه از داخل خمیدگی گذر می کند و به طور کامل به مخزن می ریزد.

 

انواع دماسنج صنعتی

دماسنج صنعتی ابزار پیشرفته‌ای است که برای اندازه‌گیری دقیق دما در صنعت کاربرد دارد. این ابزارها در محیط‌هایی که لازم است دمای آن تحت نظر باشد استفاده می‌شود و این دماها به طور مداوم توسط اپراتور خوانده می‌شوند.

 

 

• دما سنج گازی

یکی از نمونه های صنعتی است که ابعاد، جنس و ساختار آن با توجه به محیط اداری که در آن استفاده می شود متفاوت خواهد بود. عملکرد این دماسنج به ماهیت گاز و گستره دمایی که دماسنج برای اندازه گیری آن به کار می رود بستگی دارد. ساختار دماسنج گازی متشکل از حبابی از جنس شیشه، کواتز، چینی، پلاتین یا پلاتین-ایریدیم است که به وسیله یک لوله مویین به فشار سنج جیوه ای مرتبط می شود. این دماسنج بر اساس دو قانون اصلی مربوط به گاز کامل عمل می کند.

 

• دماسنج مایعی

این مدل از دماسنج را با انواع دماسنج جیوه ای و الکلی می شناسیم. ساختار آنها به این صورت است که مخزنی مایع متصل به لوله مویین مدرج با انتهای بسته وجود دارد. مایه درون مخزن در اثر انبساط از لوله مویین بالامی رود و دمای محیط را معین می کند.

 

 

• دماسنج انبساط سیال

این نمونه یکی از انواع دماسنج رایج ترین، قابل تطبیق ترین و به صرفه ترین انواع ابزارهای سنجش دما در صنعت است. کارکرد آن به این صورت است که به دنبال افزایش دما، فشار درون حباب که می تواند پر شده از بخار، مایع یا گاز باشد بالا می رود و از طریق فشار سنج اندازه گیری خواهد شد. طول کلی لوله مویین در این دماسنج می تواند تا 60 متر باشد که این اندازه بر دقت اندازه گیری دما موثر است. بهترین مدل این دماسنج ها حالتی است که لوله مویین کوتاهی به ترانس دیوسر فشار الکتریکی متصل شده باشد.

 

• دماسنج الکتریکی

این سبک از دماسنج ها به دلیل قابلیت های ویژه به طور گسترده در صنعت کاربرد دارند و دماهای خیلی پایین تا دماهای بسیار بالا را به راحتی می سنجند. این ابزارها عمدتا به شکل ترموکوپلی یا مقاومتی هستند.

 

• دماسنج مقاومت الکتریکی:

ساز و کار این دماسنج به این صورت است که یک سیم ظریف و بلند به دور یک قاب نازک می پیچد تا از فشار حاصله از تغییرات طول سیم که در طی انقباض ناشی از سرد شدن به وجود می آید، ممانعت کند.

 

• دماسنج ترموکوپل

ترموکوپل ابزار دیگری است که برای اندازه گیری دقیق دما به کار می رود. کارکرد این دماسنج بر مبنای خاصیت انقباض و انبساط اجسام جامد در دماهای مختلف استوار است. گستره سنجش ترموکوپل به متریالی که از آن ساخته شده است بستگی دارد مانند انواع دماسنج هوا شناسی

 

• آذر سنج

این نوع دماسنج صنعتی بر اساس رنگ نور منتشر شده از جسم عمل می کند و در نهایت دمای جسم را نشان می دهد. به این نمونه دماسنج غیر تماسی هم می گویند.

 

• پیرومتر یا ترموالکتریک

نوع دیگری از انواع دماسنج صنعتی پیرومتر نام دارد. عملکرد این وسیله به این صورت است که اگر فصل مشترک دو سیم فلزی حرارت ببیند، جریان برق در آن به کار می افتد. بنابراین هر چه حرارت بالاتر برود، جریان حاصله نیز بیشتر می شود. با اندازه گیری این شدت جریان می توان دما و درجه حرارت را تشخیص داد. تاریخچه شکل گیری این دماسنج نشان می دهد برای اولین بار در سال 1597 گالیله این ابزار سنجش را اختراع کرده است و پس از آن ساختار دستگاه پیشرفت کرده و تکمیل تر شده است.

 

در پایان اگر نظر و یا تجربه ای در استفاده از انواع دماسنج دارید در انتهای همین مقاله با ما و دیگران خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.